در روزهای گذشته، جمعی از جوانان و نوجوانان دهه هشتادی که به تازگی از امتحانات پایان ترم خود آزاد شده بودند، تصمیم گرفتند تا از طریق امکانات جدید اطلاع رسانی نظیر گروه های تلگرامی و اینستاگرام، یک اجتماع دورهمی را ترتیب دهند و از این طریق شور و هیجان خود را در یک فضای جدید و تعریف نشده تخلیه کنند. آنها برای این کار خود، پاساژ کورش در غرب تهران را انتخاب کردند و در زمان برنامه ریزی شده، حجم گسترده ای از جوانان که در بعضی خبرها، این جمع تا 2000 نفر برآورد شد، در این مجتمع بدون داشتن هدف و برنامه ای مشخص گرد هم آمدند.

میتینگ غیر منتظره دهه هشتادی ها در پاساژ کوروش باعث بروز نوعی بی نظمی اجتماعی در شهر تهران شد که همزمان نگرانی و حساسیت مردم و مسئولین را به آسیب ها و فرصت های متوجه نسل جدید کشور (دهه هشتادی ها) برانگیخت. در این میان، برخی از اندیشمندان و تحلیلگران این رویداد را نوعی واکنش سیاسی قلمداد کردند و از بعد سیاسی به آن پرداختند. برخی دیگر نیز آن را یک عارضه فرهنگی دیدند و نیز برخی به این مسأله از نگاه علوم اجتماعی پرداختند.

همین موضوع سبب شد تا «تابناک» چرایی و چگونگی این رویداد را ابتدا در قالب خبر ویژه و با عنوان «خوانده می شوید» با خوانندگان و در ادامه مهم ترین دغدغه ها و اظهار نظرهای خوانندگان را با یکی از متخصصین مسائل جامعه شناسی و اساتید دانشگاه در میان بگذارد.

در همین رابطه دکتر داود پرچمی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران و متخصص مسائل جامعه شناسی در رابطه تبعات گسترش ابزارهایی نظیر شبکه های اطلاع رسان و نقش آن در رویدادهای غیر متظره اجتماعی به «تابناک» گفت: « جامعه ای که تولید سرمایه نکند، ناگزیر مصرف کننده دیگران خواهد بود. فرهنگ مدرن و اقتضائات آن در حال تسخیر نظام های فرهنگی سنتی کشور ماست و امروز تکنولوژیِ ایجاد کننده فضای مجازی به عنوان ابزاری برای گسترش سبک زندگی جدید در حال ایجاد تغییرات اجتماعی و سپس سیاسی است».

«هنجارهای سنتی سست شده و هنجارهای حاکمیتی، زمینه پذیرش خود را از دست داده است»

پرچمی در رابطه با هنجارشکنی رخ داده در هفته گذشته توسط دهه هشتادی ها ادامه داد: «در دورانی که هنجارهای سنتی سست شده و هنجارهای حاکمیتی زمینه پذیرش خود را از دست داده است، وقوع این نوع حرکات که نوعی هنجارشکنی است، قابل پیش بینی است. به ویژه آنکه تلقی ناکارآمدی نظام اداره کشور زمینه پذیرش قواعد آن را سست کرده و این امر نیز می تواند آسیب پذیری حضور در فضایی که سیلی از اطلاعات سره و ناسره را منتشر می کند، افزون نماید».

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به رویداد هفته گذشته تسخیر پاساژ کوروش توسط برخی از دهه هشتادی ها اضافه کرد: «اولا ما نمی توانیم یک جمعیتی محدود که برخی آمارها آن را بین 600 تا 2000 نفر گفته اند و در یک پدیده اجتماعی بروز کرده را به تمامی جمعیت آن تعمیم دهیم. وقتی آنچه در آن تجمع دیده شده، حداکثر 2000 نفر، در مقابل کل جمعیت دهه هشتادی تهران که حدود 1775000 نفر و جمعیت 14 – 17 سال دبیرستانی ها که احتمال حضور در این تجمع را داشته حدود 640000 -650000 نفر است، نمی توانیم تجمع را دهه هشتادی ها بنامیم».

این متخصص جامعه شناسی اضافه کرد: «نکته دیگری که لازم است به آن توجه کرد، فرهنگی و اجتماعی بودن این پدیده است، اساسا از سیاسی کردن موضوع باید اجتناب کرد. هرچند این پدیده در ریشه های خود ابعاد سیاسی به معنی چگونگی اداره جامعه را دارد و دارای پیامدهای سیاسی نیز می تواند باشد. این پدیده بروز یک مانور قدرت اجتماعی است که خود در بستری از قدرت اقتصادی و زمینه فرهنگی حاصل از آن (قدرت فرهنگی) به وجود آمده و می تواند تبدیل به قدرت سیاسی شود».

پرچمی در رابطه با تغییر سبک زندگی نسل های جدید کشور افزود: « برای درک بهتر می توان نسل دهه 80 را با دهه 50 و 60 مقایسه کرد. امروز تحول در ایفای نقش های اجتماعی تقریبا در همه گروه های سنی از جمله در گروه سنی نوجوانی که از 12-13 سالگی تا 17-18 سالگی است، مشاهده می شود. همانطور که در سبک زندگی و الگوی مصرف به ویژه الگوی مصرف فرهنگی اقشار جامعه تحولاتی را مشاهده می کنیم، در این گروه سنی هم می بینیم. این تحول خاص دهه هشتادی ها نیست. یک فرایند تغییر در ارزش ها، و هنجارها و سبک زندگی است که هم متولدین دهه های قبل، و هم متولدین دهه های بعد را به صور مختلف و با درجه شدت گوناگون در بر می گیرد.

اساساً ما در یک فرایند تغییر قرار داریم، این فرایند از یک سو تابع تغییرات ارزشی در نظام بین المللی از سنتی به مدرن، از دینی به سکولار است و از سوی دیگر تابع شرایط حاصل از وقوع انقلاب، جنگ و رکود اقتصادی به عنوان عوامل تغییرات اجتماعی است».

«دهه هشتادی ها از نظر اجتماعی در روابط خودخواهان آزادی های اجتماعی  و امکان رابطه متنوع تر و با قیودات کمتر هستند»

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در رابطه با ابعاد مختلف شخصیتی دهه هشتادی ها گفت: « دهه هشتادی ها از نظر اجتماعی خواهان آزادی های اجتماعی در روابط خود و امکان رابطه متنوع تر و با قیودات کمتر هستند، از نظر سیاسی بیشتر خواهان نظامی هستند که این نوع ارزش ها را در جامعه ترویج و یا حداقل از آن ممانعت نکند، از نظر اقتصادی خواهان تمکن مالی از راه های میانبر و با زحمت کمتر، از نظر قشربندی اجتماعی نیز تمایل بیشتری به تحرک و ارتقای اجتماعی دارند».

این استاد دانشگاه در ادامه و در رابطه با دلایل اصلی بروز چنین بی نظمی های اجتماعی اضافه کرد: «بی نظمی اجتماعی به معنی ناهماهنگی اجزای نظام اجتماعی از مهمترین معضلات کشور است که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ساختارهای درون نظام اجتماعی ناهماهنگ عمل می کنند. نهاد اقتصاد و سیاست و فرهنگ هماهنگی لازم را ندارند. مهمترین عامل بی نظمی اجتماعی در جامعه، مغایرت سبک زندگی مورد انتظار نهاد دین و سیاست، اقتصاد و فرهنگ و اجتماع است».

پرچمی ادامه داد: « ما در ساختار سیاسی و نظامی کشور تا کنون مدلی متناسب با انقلاب به وجود آورده ایم، اما در اقتصاد و فرهنگ کپی برداری کرده ایم و این شرایط را به وجود آورده که شاهد بروز چنین پدیده های هستیم».

«اولیای فرزندان خود آمادگی و دانش لازم برای تأثیرگذاری و جامعه پذیری فرزندانشان برای نقش آفرینی در دنیای مدرن را ندارند»

این متخصص مسائل اجتماعی در ادامه و در رابطه با نقش خانواده، رسانه ملی و آموزش و پرورش در بروز چنین رویدادهایی نیز گفت: « نقش خانواده در جامعه پذیری کاهش یافته است. به علاوه اولیای فرزندان خود آمادگی و دانش لازم برای تأثیرگذاری و جامعه پذیری فرزندانشان برای نقش آفرینی در دنیای مدرن را ندارند. آموزش و پرورش توانایی هایی را هدف گرفته و از برخی توانایی های ضروری دیگر غفلت کرده است. برای مثال تربیت آموزش و پرورش برای سبک زندگی متناسب با نظام فرهنگی جامعه و نقش های پیش روی کودکان و نوجوانان و جوانان نیست و در حال افزایش توانایی های عمومی است که نیروی انسانی مورد نیاز نظام سرمایه داری را در آینده تأمین کند.

در مورد رسانه ملی نیز باید گفت، اساسا رجوع به رسانه ملی کاهش یافته است. اگر متولدین دهه شصت پای تلویزیون می نشستند متولدین دهه های بعد مصرف رسانه ای دیگری دارند».

عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی در پایان ضمن ابراز این نگرانی که اگر این روند ادامه پیدا کند، فرهنگ برخاسته از مدرنیته در ابعاد مختلف سلطه خود تشدید خواهد شد، افزود: «آموزش والدین برای بازگشت اقتدار خانواده و برقراری رابطه با فرزندان، کمک به کارآمدسازی رسانه ملی و اقبال عمومی از آن، توجه به نیازهای نوجوانان و جوانان و فراهم سازی فعالیت آنها در فعالیت های جایگزین، تقویت هویت ملی در جوانان و نوجوانان و کاهش فاصله بین فرهنگ رسمی و فرهنگ غیر رسمی که بخصوص در رسانه ملی اشاعه می شود، از مهم ترین راهکارهای مواجه با این چالش است».

بنا بر آنچه آمد، به نظر می رسد ضروری است تا مسئولین و متولیان امر ضمن جدی گرفتن وضعیت فعلی حاکم بر فضای اجتماعی کشور به ویژه فضای حاکم بر نوجوانان و جوانان، مجموعه ای از اقدامات سنجیده و دقیق را با هدف مواجهه با این رخداد اجتماعی که همانند شمشیری دولبه هم دارای فرصت ها و هم دارای آسیب هاست، در پیش گیرد.