پس از انتشار تصویر پیکر حبیب محبیان، خواننده قدیمی و همچنین تصویر عباس کیارستمی روی تخت بیمارستان که در هر دو مورد با عدم رضایت بستگان رخ داده بود، این پرسش پیش آمد که اگر چنین اتفاقاتی در سایر کشورها رخ می‌داد، چه قوانینی برای برخورد با ناظران وجود داشت و چه حریم‌هایی به عنوان حوزه خصوصی تعریف شده و حریم عمومی، مجوز لازم برای ثبت این تصاویر محسوب می‌شود؟

به گزارش «تابناک»؛ پس از روح‌الله داداشی و مهرداد اولادی، این بار تصاویر پیکر بی‌جان حبیب محبیان منتشر شد که موج منفی را در فضای مجازی به راه انداخت. پیش از انتشار تصویر حبیب اما اتفاق دیگری رخ داده بود و تصویر نامناسبی از عباس کیارستمی بر تخت بیمارستان منتشر شده بود که وزیر بهداشت و درمان بر بالینش بود؛ تصویری که با عدم رضایت کیارستمی و بستگانش و واکنش‌های خفیف فرزند کیارستمی نیز همراه شد.

در پی این وقایع، چنین پرسشی در سطح افکار عمومی پیش آمد که چرا پیگیری حقوقی در این زمینه نیم شود که پاسخ مشخصی داشت. متأسفانه در ایران هنوز تعاریف حقوقی دقیقی درباره حریم خصوصی و عمومی و سطح اختیارات قانونی عکاسان و فیلمبرداران برای عکاسی در فضای خصوصی و عمومی تعریف نشده و قانون گذار در این زمینه، حدود شفافی را مشخص نکرده است؛ شفافیتی که در قوانین سایر کشورها مشهود است.

در انگلستان عکاسی از حریم خصوصی تنها با مجوز صاحب مکان خصوصی ممکن است اما در حریم عمومی با ملاحظاتی عکاسی آزاد است؛ هرچند عکاسی یا فیلمبرداری با مقاصد تجاری از برخی اماکن عمومی نیازمند مجوز شهرداری است. علاوه بر این، عکاسی مداوم یا تهاجمی که در رویدادهای عمومی مختلف یک اتفاق مرسوم شده، در انگلستان ذیل سرفصل آزار و اذیت جرم محسوب می‌شود.

همچنین عکس گرفتن در فضای دادگاه از قاضی، مجرم، شاهد، هیأت منصفه و یا هر شخص دیگری جرم جدی محسوب می‌شود که می‌تواند مجازات زندان داشته باشد. این قانون در آمریکا نیز صادق است و به همین دلیل در بسیاری از دادگاه‌های آمریکا، از صحنه دادگاه نقاشی‌های کشیده می‌شود و مطبوعات از این نقاشی‌ها به جای عکس استفاده می‌کنند.

حریم خصوصی در انگلستان از تلفیق ماده 8 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر در قوانین داخلی این کشور در سال 1998 به تعریف امروزی رسیده است. در سایر کشورهای اروپایی نیز یا نیم‌نگاهی به ماده 8 کنوانسیون اروپایی حقوق بشر شده و یا عیناً این ماده در قوانین سایر کشورها لحاظ شده و محدودیت‌های قانونی متکی بر این قانون جزئی تعریف و تشریح شده است.

در ماده 8 این کنوانسیون با نام «حق احترام به زندگی خصوصی و خانوادگی افراد»، آمده است: «1- هر کس از حق احترام به زندگی خصوصی و خانوادگی، خانه و مراسلات خود برخوردار است. 2- در اجرای این حق هیچ مداخله‌ای نباید از سوی هیچ یک از مقامات دولتی صورت گیرد مگر مداخلات منطبق بر قانون و مواردی که در یک جامعه‌ی مردم‌سالار به‌ دلایل حفظ امنیت ملی، ایمنی عمومی یا رفاه اقتصادی کشور، پیشگیری از هرج و مرج و جرایم، حفاظت از سلامتی و اخلاقیات یا حفاظت از حقوق سایرین ضروری تشخیص داده شوند.»

در آمریکا نیز عکاسی یا فیلمبرداری از حریم خصوصی ممنوع است و تنهای استثنای در نظر گرفته شده، جاذبه‌های توریستی است. البته حریم خصوصی در آمریکا به شدت محدود شده و اماکنی چون اتاق خواب، حمام و اتاق هتل جزو حریم خصوصی محسوب می‌شود و در عین حال ظاهراً در برخی ایالت‌های آمریکا هیچ تعریف دقیقی درباره حدود حریم خصوصی وجود ندارد.

با این حال حتی عکاسی در فضای عمومی از اشخاص و انتشار یا استفاده تجاری از عکس‌ها در حریم عمومی نیز امری مشروع نیست و نیاز به رضایت اشخاص حاضر در قاب عکس دارد. «تابناک» در این زمینه به بررسی نوع قوانین در کشورهای مختلف درباره نوع رعایت قوانین در حریم عمومی نیز پرداخته که در قالب جدول زیر می‌بینید؛